De definitie van coaching is dat je coachees ondersteunt bij het behalen van door hem zelf gekozen doelen. Coachen doe je als ‘gelijkwaardige partners’. Met gelijkwaardig bedoelen we dat jij als coach niet boven je coachee staat en hem als allesweter adviseert en vertelt wat hij MOET doen. Een coach maakt gebruik van de kennis en kunde van de coachee zelf en van alles wat de coachee al weet over zichzelf. Je houdt de coachee verantwoordelijk voor zijn eigen leven, voor zijn problemen en voor het vinden van oplossingen. Als je coachee het moeilijk heeft, ben je begripvol en niet oordelend, maar laat je zijn gevoel er gewoon zijn. Zonder dat jij het voor hem op gaat lossen. Dit is niet altijd makkelijk. Om te zien wat er vaak gebeurt als coaches in valkuilen stappen, kun je kijken naar het mature-model.
Je ziet dat het model twee assen heeft. Een coach heeft immers twee belangrijke eigenschappen: empathie en kunnen en durven zeggen wat je ziet, wat je opvalt. Een goede coach scoort op beide assen hoog: de mature-positie. Als je mature coacht (van het Engelse: volwassen) ben je open en eerlijk, respectvol en duidelijk, maar ook warm, begripvol en empathisch. Je zorgt voor jezelf en voor je coachee en ziet jullie relatie als gelijkwaardig. Maar dit model laat zien wat er gebeurt als je uitschiet op de assen. Er zijn namelijk drie bekende valkuilen: de mama, de macho en de mol. En het ideaal:
DE MAMA
De mama-rol is een veelvoorkomende valkuil voor coaches. Deze valkuil ligt op de loer als je bezorgd wordt over je coachee, als je begint te denken: ik MOET nu wel helpen. Stel je eens voor dat je coachee bijna in tranen zegt: Iedereen om mij heen weet wat ie wil worden, alleen ik heb nog geen clou. Dan is het verleidelijk om een reactie te geven als: ‘joh, ik wist dat ook niet toen ik jong was’. Of ‘het komt vanzelf’.
Als je in de mama-valkuil terecht komt, ben je wel lief en empathisch, maar niet eerlijk en duidelijk. Je handelt uit zorg en probeert te veel je coachee te helpen, door tips en wijze raad te geven. Of je stelt hem gerust of probeert hem te troosten. Het kan ook zijn dat je dingen goed gaat praten of heel erg gaat zeggen: wat góed van jou!
De mama rol is verleidelijk omdat je heel graag wil helpen en je nuttig wil voelen. De mama ligt extra op de loer als je coachee het moeilijk heeft. Als hij zegt dat hij het niet meer weet. Als hij verdrietig is. Of als je zelf als coach vindt, dat deze sessie nog niet zoveel heeft gebracht.
Maar deze valkuil geeft de coachee het gevoel dat hij niet zonder je kan. Het effect daarvan is dat hij niet zelfstandig groeit, maar afhankelijk van je wordt. En passief. Hij leert niet om het zelf op te lossen of zelf verantwoordelijkheid te nemen.
Je kan incidenteel voor kiezen om in de mama rol te stappen: in een crisissituatie. Als je coache even echt niet belastbaar is bijvoorbeeld. Als je ziet dat je coachee overspannen is, of in de rouw en je merkt dat je coachee zelf geen grenzen aangeeft, dan kun je even helemaal in je zorgrol gaan en je coachee iets dwingender helpen met het maken van keuzes.
DE MACHO
Soms is het niet dat je uit zorg de coachee wilt vertellen wat hij moet doen, maar uit oordeel: deze valkuil noemen we: de macho. Als je in de macho-valkuil belandt vindt je iets van de coachee. Je denkt misschien: wat een aansteller, wat een onzin probleem, of die oplossing gaat toch nooit werken. En dit hebben we natuurlijk allemaal wel eens. Stel jij werkt fulltime en je coachee vertelt je in geuren en kleuren dat full time werken toch niet meer van deze tijd is. Of jij hecht veel waarde aan eerlijkheid en je coachee vertelt je dat hij vreemdgaat. Of zich af en toe ziekmeldt om een dagje strand te pakken. De macho-rol ligt bijvoorbeeld snel op de loer als de coachee je aan iemand doet denken. Als hij bijvoorbeeld klaagt over zijn slordige vriendin en jij bent ook heel slordig. Of als hij een hekel heeft aan mensen die veel drinken en jij bent dol op je wijntje. Maar ook als hij in je allergie zit.
Maar de macho is er ook als je als coach beter denkt te weten waar het gesprek over moet gaan, of als je vindt dat hij een andere baan moet zoeken. Het past alleen echt niet bij coachen. Net als de mama, geef je vanuit de macho ook vaak tips, maar dan sturender: weet je wat jij moet doen, ga eens een week op tijd naar bed is een tip uit macho-stand. Of: je moet ook niet meer met je ex appen! Dit soort uitspreken doe je omdat je denkt dat je het beter weet dan je coachee. Het effect op de coachee is dat hij direct voelt dat jij er iets van vindt, dus zal hij natuurlijk minder open en kwetsbaar zijn. Hij zal het oordeel merken, of je het nou uitspreekt of niet. En dat maakt de sessie voor hem minder veilig. Je eigen oordeel moet je dus voor je kunnen houden en t liefst zelfs even kunnen vergeten, anders is het fundament van coaching weg. Je bent dan niet meer gelijkwaardig aan elkaar. Je coachee denkt anders: sommige dingen kan ik beter niet vertellen.
Je denk misschien dat de macho-rol kan werken als je je coachee wilt wakker schudden of wil confronteren, dat hij bijvoorbeeld uit zichzelf geen stappen maakt. Maar ook dan werkt macho averechts, want de coachee voelt zich veroordeeld. De macho valkuil is dus als coach nooit effectief. Als je wilt confronteren, doe dat dan vanuit de mature-positie. Dan ben je wel eerlijk, maar met warmte en begrip voor je coachee.
DE MOL
De mol-valkuil is dat je als coach het uitspreken van wat je ziet uit de weg gaat. Je zegt niet wat je wel ervaart in de gesprekken met je coachee. Je vindt bijvoorbeeld dat je coachee wel heel denigrerend tegen jou praat, maar je durft er niets over te zeggen. Of je merkt dat je coachee telkens niet wil vertellen hoe hij zich voelt, maar je laat het gebeuren. De coach die in de mol-valkuil is gevallen geeft geen feedback, laat gedrag lopen en praat met de coachee mee.
De mol is makkelijk. Want niets zeggen is niets doen. Redenen om niets te zeggen zijn: Je bent bang voor zijn reactie: je vindt het als coach spannend om iets bespreekbaar te maken of te confronteren. Of je denkt: wie ben ik om dit te vinden? Het kan ook zijn dat je de woorden niet weet om het te zeggen. Of dat je gaat uitstellen: volgende keer ga ik het zeggen.
De mol valkuil ligt op de loer als je zelf onzeker bent als coach. Dan zul je snel dichtklappen en niets zeggen. Maar ook als de coachee veeleisend is bijvoorbeeld. Als de coachee tegen je zegt: heb jij hier eigenlijk wel een opleiding voor. Of: ik wil as dinsdag om 15 uur langskomen! Dan is het niet makkelijk om daar mature op te reageren.
Het effect is dat jij niet meer echt coachend bent en dat je de coachee de ruimte ontneemt om te groeien. Jij vertelt hem niet dat hij te dominant is of lomp. Of dat hij praten over gevoel uit de weggaat. Dus hij hoeft nu geen verantwoordelijkheid te nemen en groeit niet.
Expres in de mol. Heel soms kun je er voor kiezen als coach om te ‘mollen’. Je kan de mol inzetten als je het plaatje nog niet helder hebt. Je zegt nog even niets terwijl je patronen aan het zoeken bent. De eerste keer dat iemand te laat komt bijvoorbeeld, kun je het direct bespreken, maar je kunt ook even kiezen voor mol en het laten gaan en kijken of het nog een keer gebeurt.
MATURE
Wanneer je hoog scoort op beide assen kun je mature coachen, dan ben je warm en mensgericht en ben je dus lief en begripvol voor je coachee. Tegelijkertijd ben je ook eerlijk en vertel je je coachee wat je opvalt of wat je ziet gebeuren. Als mature coach luister je en verdiep je je in de ander. Je accepteert de coachee maar durft deze ook te confronteren. Als hij denigrerend tegen je doet, voer je hier een eerlijk gesprek over. Vertel je wat het effect op jou is maar mogelijk ook op anderen. Of hij zich hiervan bewust is, vraag je dan en of hij hier ook iets mee wil in dit traject. Je maakt je niet kleiner dan je coachee, maar ook niet groter.
In elk van de geaccrediteerde coachopleidingen van NONONS werken we met het mature-model.Daarnaast krijg je bergen handvatten en tools om effectief en zuiver te kunnen coachen. Kijk op de site voor meer info over de verschillende coachopleidingen of bezoek een van onze vrijblijvende informatie-avonden. In het boek No-Nonsense coaching, geschreven door Anne de Jong leer je alle ins en outs van het coachvak. Koop hem nu bij ons in de webshop.
