Slachtoffergedrag is een gedragspatroon waarbij iemand zichzelf ziet als het slachtoffer van omstandigheden of andere mensen. Kenmerken van slachtoffergedrag zijn: klagen, hulpeloosheid tonen, verantwoordelijkheid vermijden, en zoeken naar sympathie. Denk bijvoorbeeld aan mensen in je omgeving die laten merken hoe zwaar ze het hebben (in de hoop dat jij het oppikt). Een ander voorbeeld is dat je aan iemand vraagt hoe het gaat en dat hij dan een beetje verloren kijkt en zegt ‘gaat wel’, zodat jij de hint oppikt en door gaat vragen. Stiekeme slachtoffers zijn dat.
De eerste stap in slachtoffergedrag doorbreken is erkenning
De eerste stap in het doorbreken van slachtoffergedrag is dat je herkent en erkent dat je jezelf slachtoffer kunt maken van een situatie. Dat je zelf geen regie neemt. Door dat te erkennen, kan je de eerste stappen zetten naar een ‘growth mindset’.
Door regie te nemen, de situatie aan te kijken zoals die is, verander je van een slachtoffer in een hulpvrager. Daar zit een groot verschil tussen. De hulpvrager spreekt zijn of haar behoefte uit en vraagt dus hulp. De slachtoffer voelt zich hulpeloos, zielig en vraagt vooral geen hulp. Vaak omdat hulpvragen kwetsbaar voelt. Je moet toegeven dat je iets zelf niet kunt. Soms kan dat voelen alsof je de ander macht geeft.
Verschil tussen hulpvrager en slachtoffer:
- De hulpvrager vraagt gerichte hulp. Het slachtoffer doet dat niet. Het slachtoffer laat wel merken dat hij boos, teleurgesteld of verdrietig is, maar stelt geen vraag.
- Het slachtoffer legt de schuld van de situatie bij de ander en de hulpvrager zoekt het eerder bij zichzelf. Het slachtoffer is vooral bezig met hoe stom anderen zijn, hoe weinig aandacht ze voor hem hebben of hoe slecht hij het getroffen heeft. De hulpvrager erkent zijn eigen probleem, maar kent ook zijn mogelijkheden.
Fixed of growth mindset in slachtoffergedrag
Mensen die in een slachtofferrol belanden, hebben vaak een fixed mindset. Ze geloven dat vaststaat wat ze kunnen en dat ze zich niet verder kunnen ontwikkelen. Hoogleraar Carol Dweck heeft veel geschreven over de growth mindset en de fixed mindset. De fixed mindset ontstaat vaak op latere leeftijd. Dit kan gebeuren door kritiek of negatieve ervaringen. Als je iets nog nooit hebt gedaan, doe je het liever niet, want het kan misschien slecht lopen. Dit kan ervoor zorgen dat je snel in een slachtofferrol kruipt. Maar gelukkig kan het ook anders! Bij de growth mindset ben je ervan overtuigd dat je altijd kunt blijven leren en ontwikkelen.
Growth mindset om slachtoffergedrag te doorbreken
Een growth mindset is belangrijk om te kunnen en durven experimenteren. Een growth mindset zorgt ervoor dat je nieuwe dingen leert en niet wordt weerhouden door angst om te falen of het niet goed genoeg te doen. Als je iets in je leven wil veranderen, bepaald gedrag of gewoontes, is een growth mindset belangrijk om stappen te kunnen zetten.
De growth mindset aanleren kan al heel eenvoudig, door jezelf te complimenteren voor de inspanning die je ergens voor doet (onafhankelijk van het resultaat). Dan zie je dat je helemaal niet ‘nou eenmaal zo bent’ en je je wel kunt blijven ontwikkelen! Leg de focus niet op het resultaat, maar op de moeite die je ergens voor doet. Van ‘zo ben ik nou eenmaal’ naar een ‘ik ontwikkel mij graag’ gaan is een proces waar je stap voor stap komt. Het is voornamelijk belangrijk dat je weet waarom je je mindset wil veranderen. Alleen dan groei je naar je dromen toe.
Coaching om slachtoffergedrag te doorbreken
Coaches vertrouwen op de growth mindset van anderen, zo helpen ze hun coachees telkens een stap te zetten richting hun doel. In onze coachopleidingen leren we coaches hoe ze de slachtofferrol kunnen doorbreken van coachees. We laten coaches zien hoe ze anderen kunnen helpen meer regie te pakken over hun leven en hoe ze het slachtoffergedrag kunnen doorbreken. Zo kunnen coachees hun eigen verantwoordelijkheid weer terug pakken en hoezen ze zich minder hulpeloos te voelen.
Wil je ook coach worden en meer weten over de coachopleidingen? Lees dan alles over onzeintensive coach opleiding.
